Τον ιστότοπο διαχειρίζονται οι συμμετέχοντες του σεμιναρίου Αφήγηση Ζωής

3.5.11

Επάγγελμα καλλιτέχνης: ζήσε Μάη μου

Έντυπη Έκδοση Επτά, Σάββατο 30 Απριλίου 2011

Εντάξει, κάνουν μια δουλειά που τους εκφράζει, τους παθιάζει, τους αναζωογονεί. Γυρίζουν ταινίες, γράφουν βιβλία, τραγουδάνε, συνθέτουν, ζωγραφίζουν, χορεύουν, μεταμορφώνουν υπόγεια σε θεατρικές σκηνές, τρέχουν σε οντισιόν, ηχογραφούν, κι αγωνίζονται όχι απλώς να σταθούν αλλά και να διακριθούν στον δημιουργικό στίβο.

Αλλος λίγος, άλλος πολύ, όλοι τους συμμετέχουν στη διαμόρφωση του σύγχρονου πολιτιστικού τοπίου. Με τι κόστος όμως και κάτω από τι συνθήκες; Πόσοι καταφέρνουν να βιοπορίζονται από την τέχνη τους; Πόσοι αναγκάζονται να υποκύψουν στη «μαύρη» εργασία; Πώς συγκεντρώνουν ένσημα για μια μελλοντική σύνταξη; Πώς γίνεται πολυβραβευμένοι συγγραφείς να είναι ανασφάλιστοι και καταξιωμένοι εικαστικοί να έχουν βιβλιάριο απορίας; Τα ρεπορτάζ που ακολουθούν αυτό ανιχνεύουν: τι σημαίνει πρακτικά η ιδιότητα του καλλιτέχνη στην Ελλάδα του μνημονίου. Κι όπως αποδεικνύεται, μια σειρά από προβλήματα κληρονομημένα από την εποχή της ευημερίας, σήμερα θεριεύουν...

Ανεργία σε πρώτο ρόλο

ΤΟ ΠΑΛΙΟ, μαύρο αλλά συμβολικό, αστείο «Ηθοποιός σημαίνει φως. Νερό, τηλέφωνο κομμένα» περιγράφει τη συνήθη οικονομική κατάσταση στη ζωή των ηθοποιών. Μια τέχνη που δύσκολα αφήνει χρήματα, αντίθετα: απαιτεί θυσίες. Τα τελευταία χρόνια όμως τα πράγματα πηγαίνουν απ' το κακό στο χειρότερο.
Οι επιχορηγήσεις δεν δίνονται εγκαίρως ή κόβονται, δεν πληρώνονται όλες οι πρόβες, δεν βάζουν όλα τα ένσημα, τα δώρα έγιναν ένα μακρινό παρελθόν, όπως άλλωστε τα επιδόματα και οι αποζημιώσεις. «Μπαίνουμε μέσα» είναι το σταθερό μοτίβο των εργοδοτών κι έτσι, χρόνο με τον χρόνο, μπαίνουν μέσα και οι ηθοποιοί, αφού τα περιθώρια της επιβίωσης στενεύουν. Το ποσοστό ανεργίας στον χώρο καλπάζει, οι προτάσεις των επιχειρηματιών είναι πια μόνο για ποσοστά ή μεροκάματα, κρατικά θέατρα έφτασαν να πληρώνουν «έναντι», ενώ ΔΗΠΕΘΕ χρωστούν αμοιβές μηνών.
Το μέλλον είναι περισσότερο δυσοίωνο από ποτέ. Ηθοποιοί που απολαμβάνουν αναγνωρισιμότητας κι άλλοι που μετρούν πάνω από τριάντα χρόνια στο θέατρο βρίσκονται τώρα άνεργοι εδώ και χρόνια, ξεχασμένοι από παραγωγούς και σκηνοθέτες.
Η Μαρία Τσιμά δουλεύει είκοσι χρόνια στο θέατρο και, όπως λέει, ανήκει στη μεγάλη κατηγορία των ηθοποιών που ζουν αποκλειστικά απ' αυτό. «Δεν πίστεψα ούτε μία φορά ότι θα έβγαζα πολλά λεφτά. Αλλά ευελπιστούσα ότι θα ζούσα με αξιοπρέπεια απ' τη δουλειά μου, ότι θα μπορούσα, έστω και με λίγα, να της αφοσιωθώ. Με τις υπάρχουσες συνθήκες σκέφτομαι πόσο μπορούμε να κρατηθούμε στον χώρο. Και κυρίως πόσο μπορούμε να είμαστε ελεύθεροι άνθρωποι, με το θάρρος της γνώμης μας, όταν το μοναδικό μας κριτήριο θα είναι η αναζήτηση μιας οποιασδήποτε θεατρικής δουλειάς, με οποιονδήποτε όρο».
Οι πόρτες του Εθνικού Θεάτρου δύσκολα ανοίγουν πια, λένε σήμερα ηθοποιοί που μάταια περιμένουν μια πρόταση. «Η γνωστή "dream team" πρέπει να παίζει συνεχώς. Αναρωτιέται κανείς πώς είναι δυνατόν καλοί ηθοποιοί να είναι μόνον οι ίδιοι και οι ίδιοι, αυτοί που βλέπουμε και ξαναβλέπουμε με ρόλους χειμώνα-καλοκαίρι...»
Πριν από καιρό, οι ηθοποιοί του ΔΗΠΕΘΕ Πάτρας, ενώ παρουσιαζόταν σε θέατρο της Αθήνας το «Λεωφορείον ο Πόθος», προχώρησαν σε επίσχεση εργασίας, αφού μετά από μηνών πρόβες και παραστάσεις δεν είχαν πληρωθεί καθόλου.
Ας μη μιλήσουμε για τους νέους, που δεν έχουν πια ευκαιρίες. Στήνουν εκ των ενόντων παραστάσεις χαμηλού κόστους σε απλές αίθουσες ή εγκαταλειμμένους, αυτοσχέδιους χώρους. Μια απλή εγκατάσταση φωτισμών, εθελοντική εργασία και στην έξοδο «ό,τι προαιρείσθε...» Δεν σπαταλούν χρήματα ούτε καν για την αποστολή δελτίων τύπου. Κινητοποιούν τον κόσμο μέσα από το Ιντερνετ.
Κι έπειτα, ποιες είναι οι ηλικίες που ορίζουν την γκάμα της... νιότης; Πόσο νέα είναι μια τριαντάχρονη ωραία και ταλαντούχος ηθοποιός που τα τελευταία τέσσερα χρόνια ψάχνει για δουλειά; «Και εννοείται φυσικά πως κάθε χρόνο είναι χειρότερα» λέει άνεργη ηθοποιός. «Τι κάνεις; Προσπαθείς να διατηρήσεις την ψυχραιμία σου. Σκέφτεσαι μήπως πρέπει ν' αλλάξεις επαγγελματικό προσανατολισμό, αλλά εν τω μεταξύ δουλεύεις σε μπαρ και εστιατόρια για να βιοποριστείς, όπου και εκεί πληρώνεσαι έναντι».
Οι οντισιόν γίνονται όλο και πιο σπάνιες. Ποιος παραγωγός ή σκηνοθέτης σε περίοδο κρίσης θα σκεφτεί να δώσει ευκαιρία και χρήματα σε κάποιον που δεν γνωρίζει, όταν δίπλα του υπάρχουν ηθοποιοί με τους οποίους έχει ήδη συνεργαστεί;
Ηθοποιοί τηλεοπτικής σειράς σε μεγάλο κανάλι πήγαν να πληρωθούν, για το σύνολο της δουλειάς τους, με μεταχρονολογημένες επιταγές εκεί, που μπροστά στο ταμείο, αποδείχθηκαν χωρίς αντίκρισμα. Ποιος να κυνηγήσει ποιον, με δεδομένες τις φαλιρισμένες εταιρείες, τις χρονοβόρες δικαστικές διαδικασίες και τη στεγνή από ρευστό αγορά;
Νέοι ηθοποιοί που ξεκίνησαν μια δυναμική καριέρα από την τηλεόραση και γρήγορα έγιναν δημοφιλείς δεν έχουν επαγγελματικές προτάσεις. Το κυρίαρχο συναίσθημα είναι ο φόβος για ένα απειλητικό άγνωστο. Σειρά έχει η κατάθλιψη.
Σε παλαιότερες εποχές, ακόμα και στην κατοχή, το θέατρο κατάφερνε να υπάρχει και να κρατάει ανοιχτό τον δίαυλο επικοινωνίας με τον κόσμο. Γι' αυτό και οι ηθοποιοί γύριζαν απ' άκρη σ' άκρη τη χώρα, ανέβαιναν στα βουνά και συνέχιζαν την τέχνη τους ακόμα και στους τόπους εξορίας.
«Και πληρώνονταν ελάχιστα ή τίποτα» λέει η Μαρία Τσιμά. «Κάποτε μάλιστα πληρώνονταν σε είδος, όπως πρόσφατα οι συνάδελφοί μας στην Αργεντινή: όταν πτώχευσε η χώρα, συνέχισαν τις παραστάσεις κι ο κόσμος πήγαινε στο θέατρο πληρώνοντας με πατάτες και ρύζι».
Πώς φαντάζεται η Μαρία Τσιμά τη δουλειά της τα επόμενα χρόνια; «Ακούω καθημερινά το δελτίο της κρίσης σαν πολεμική ανταπόκριση μιας επελαύνουσας καταστροφής. Αύριο δεν ξέρω αν θα πληρωνόμαστε. Αν θα έρχονται θεατές να μας δουν. Γιατί πληθαίνουν οι φτωχοί ανάμεσά μας. Διάβαζα μια συνέντευξη του Μπρουκ όπου τον ρωτούσαν για το μέλλον του θεάτρου. Κι αυτός είπε ότι βρίσκεται στο φτηνό εισιτήριο. Η απάντησή του κάτι φωτίζει μέσα μου. Η τέχνη του θεάτρου είναι παρηγορητική. Τώρα που ο θεατής θα είναι φτωχός, θα 'χει πολλή ανάγκη από έναν φτωχό ηθοποιό»...

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Σεμινάριο Αφήγηση Ζωής

H ζωή δεν είναι αυτή πoυ έζησε κανείς αλλά αυτή πoυ θυμάται και όπως τη θυμάται για να την αφηγηθεί. Gabriel García Márquez

Γράφω για να μην ξαναγράψω ποτέ.

Γράφω γιατί είμαι πολλά πρόσωπα.

Γράφω, για να μην ξαναϋπάρξουν αυτά τα πρόσωπα που είμαι,

αλλά ένα και μοναδικό πρόσωπο,

που δεν γράφει

Ελεονώρα Σταθοπούλου, Καλο αίμα κακό αίμα, εκδ. Eστία

Αναζήτηση αυτού του ιστολογίου